Κωνσταντίνος Ε΄. Ο αυτοκράτορας που πήρε σκληρά μέτρα κατά των εικονολατρών. Η νύφη του, Ειρήνη η Αθηναία, αναστύλωσε τις εικόνες

Ο αυτοκράτορας Λέων Γ΄ (717-740) ήταν ένας άξιος αυτοκράτορας. Εξαίρετος στρατηγός, είχε προσπαθήσει με επιτυχία να προστατεύσει την Ασία από τους μουσουλμάνους. Επιδέξιος διπλωμάτης με οργανωτικές ικανότητες: είχε όλα τα προσόντα ενός κυβερνήτη. Ο Κωνσταντίνος ο Ε΄, γιος του Λέοντα, τον οποίο ο πατέρας του είχε συνδέσει από νωρίς με την εξουσία για να παγιώσει τη δυναστεία, είχε τις ίδιες ικανότητες με τον πατέρα του, παρά το γεγονός ότι οι εικονολάτρες τον αποκαλούσαν Κοπρώνυμο και Καβαλλίνο (δηλαδή, υπηρέτη των στάβλων) ήταν ένας έξοχος αυτοκράτορας. Ήταν έξυπνος, δραστήριος, επιδέξιος στρατηλάτης και μεγάλος διοργανωτής: ήταν όμως κι εμπαθής, βίαιος, αυταρχικός και σκληρός περισσότερο από τον πατέρα του. Νίκησε επανειλημμένα τον μουσουλμανικό στρατό. Έμεινε όμως περισσότερο γνωστός για τις εσωτερικές του μεταρρυθμίσεις υπέρ των εικονομάχων, που τον έκαναν μισητό στο λαό του. 

Εσωτερικές μεταρρυθμίσεις κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας 

Για να συμπληρώσουν το επανορθωτικό τους έργο, ο Λέων Γ΄ και ο Κωνσταντίνος Ε΄ επιχείρησαν μια μεγάλη θρησκευτική μεταρρύθμιση. Απαγόρεψαν τη λατρεία των εικόνων και καταδίωξαν όσους τις υπερασπίστηκαν (κυρίως μοναχούς). Αυτή η μεγάλη διαμάχη που δημιουργήθηκε έμεινε γνωστή στην ιστορία ως εικονομαχία. Το 726, ο Λέων Γ΄ εξέδωσε το πρώτο διάταγμα κατά των εικόνων. Ωστόσο, αντί να τις καταστρέψει, διέταξε να τις κρεμάσουν ψηλά, πράγμα που προκάλεσε αναταραχή και βίαιες συγκρούσεις. 

Ο Κωνσταντίνος, πιο θεολόγος από τον πατέρα του, έφερε στη διαμάχη τις προσωπικές του απόψεις, οι οποίες ήταν αντίθετες πλέον όχι μόνο προς τη λατρεία των εικόνων αλλά και της Παναγίας στην αντίληψη για μεσολάβηση των Αγίων. Συγκάλεσε δε στην Ιέρεια μια σύνοδο (753) η οποία καταδίκασε επισήμως τις εικόνες. Τώρα πια ο αυτοκράτορας μπορούσε να χτυπήσει τους αντιπάλους του όχι μόνο ως επαναστάτες κατά της βασιλικής εξουσίας αλλά και ως επαναστάτες απέναντι στον Θεό. Στην αρχή, παρ' όλα αυτά, ευελπιστούσε ότι θα κατόρθωνε να πείσει τους αντιπάλους του. 

Η καταδίωξη άρχισε πραγματικά το 756. Οι εικόνες καταστράφηκαν, τα μοναστήρια έκλεισαν ή χρησιμοποιήθηκαν γι' άλλους σκοπούς ή μετατράπηκαν σε στρατώνες και ταβέρνες. Τα περιουσιακά στοιχεία των μοναστηριών κατασχέθηκαν και οι καλόγεροι συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν ή εξορίστηκαν. Μερικοί, όπως ο Άγιος Στέφανος ο νέος, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Πολλοί ανώτατοι αξιωματούχοι εξορίστηκαν ή εκτελέστηκαν. Ο Πατριάρχης Κωνσταντίνος, ενώ αρχικά εξορίστηκε, αργότερα καταδικάστηκε σε θάνατο (767). Ένας σύγχρονος λέει ότι "η πρόθεση της κυβέρνησης ήταν να εξαλείψει εντελώς τη μοναστική τάξη". Οι μοναχοί αντιστάθηκαν με πείσμα. Υπέφεραν τον κατατρεγμό τους με κουράγιο "για τη δικαιοσύνη και την αλήθεια". Πολλοί όμως υπέκυψαν ενώ άλλοι κατέφυγαν, κυρίως, στην Ιταλία. Σε τέτοιο βαθμό, που ένας σύγχρονος λέει με κάποια υπερβολή: "το Βυζάντιο έδειχνε ότι είχε αδειάσει από τη μοναχική ζωή".

Ο Κωνσταντίνος Ε΄ πέθανε το 775 και ο μεγαλύτερος εφιάλτης του έγινε πραγματικότητα. 

Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Λέων Δ΄. Μετά τον θάνατο του γιου του, η νύφη του, εικονολάτρισσα Ειρήνη η Αθηναία, αναστύλωσε τις εικόνες.

Βιβλιογραφία

Κάρολος Ντηλ, Η ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εκδόσεις Δαμιανός, μετάφραση Γιώργος Μαρουδής