5 διακεκριμένες τραγωδίες του Σαίξπηρ (και οι πηγές τους)

 Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ θεωρείται ο διασημότερος συγγραφέας θεατρικών έργων όλων των εποχών και τα έργα του διαβάζονται μέχρι σήμερα. Σ' αυτό το άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τις 5 πιο διακεκριμένες τραγωδίες του Σαίξπηρ και πού βασίστηκαν.

 Άμλετ

Ο σκανδιναβικός μύθος του πρίγκιπα που θέλει να εκδικηθεί τον θείο του για τη δολοφονία του πατέρα του ήταν ευρύτερα διαδεδομένος. Ο Σαίξπηρ βασίστηκε στο Τρίτο Βιβλίο του Σάξωνα του Γραμματικού, όπου αναφέρεται η ιστορία του πρίγκιπα Άμλεθ (Amleth). Ο Άμλεθ ήταν γιος του Όρβεντιλ, βασιλιά της Δανίας, και της συζύγου του, Γκουρούθα. Αν και ο Όρβεντιλ ευνοεί τον μικρότερο αδερφό του, Φενγκ, εκείνος τον δολοφονεί και παντρεύεται την Γκουρούθα. 

Ο Άμλεθ, φοβούμενος ότι ο Φενγκ τον θέλει νεκρό, παριστάνει τον τρελό. Ο Φενγκ, ωστόσο, δεν πείθεται και κανονίζει τη συνάντηση του Άμλεθ με μια νεαρή όμορφη γυναίκα (την Οφηλία στο έργο του Σαίξπηρ). Σύμφωνα με τον Φενγκ, αν ο Άμλεθ είναι υγιής, θα έρθει σε σεξουαλική επαφή με τη γυναίκα. Ο Άμλεθ ωστόσο οδηγεί τη γυναίκα σε ένα μυστικό μέρος και το κάνουν χωρίς να το υποψιαστεί κανείς. 

Στη συνέχεια, ο Άμλεθ σκοτώνει έναν αυλικό (στο έργο του Σαίξπηρ, τον Πολώνιο), ο οποίος τον παρακολουθούσε με εντολή του Φενγκ. Ο τελευταίος τον στέλνει στην Αγγλία με εντολή να εκτελεστεί μαζί με δύο συνοδούς (τον Ρόζενγκρατζ και τον Γκίλντενστερν στο έργο του Σαίξπηρ). Ο Άμλεθ ωστόσο αλλάζει την επιστολή, ζητώντας αντ' αυτού την εκτέλεση των δύο συνοδών και το χέρι της κόρης του βασιλιά της Αγγλίας. Επιστρέφει στη Δανία έναν χρόνο μετά. Εκεί, μεθά τον Φενγκ και τους αυλικούς του και τους δολοφονεί. 

Σε μια συνέχεια, που δεν αναφέρεται στο έργο του Σαίξπηρ, ο Άμλεθ παντρεύεται την πριγκίπισσα της Αγγλίας, Ερμιντρούδη. Όταν ο Άμλεθ σκοτώνεται από έναν στασιαστή, η Ερμιντρούδη ξεχνά τους όρκους πίστης της και παντρεύεται τον δολοφόνο του. Ίσως ο Σαίξπηρ να εμπνεύστηκε από τη συνέχεια την ιστορία της Γερτρούδης και του Παίκτη-Βασίλισσα, αν και δεν χρησιμοποίησε τη συνέχεια. 

Ρωμαίος και Ιουλιέτα 

Η ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας βασίστηκε σε παραδόσεις σχετικά με ιστορίες τραγικών εραστών. Η πιο παλιά είναι ίσως ο μυθολογικός μύθος του Πύραμου και της Θίσβης, από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου. Οι δύο οικογένειες είναι αντίπαλες, ο Πύραμος νομίζει λανθασμένα πως η Θίσβη είναι πεθαμένη και αυτοκτονεί. Όταν η Θίσβη το μαθαίνει, σκοτώνεται επίσης. 
Η πρώτη καταγεγραμμένη εκδοχή της ιστορίας του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας γράφτηκε το 1476 από τον Masuccio Salermitano κι έφερε τον τίτλο "Μαριότο και Τζιανότσα". Η ιστορία λαμβάνει χώρα στη Σιένα, όπου ο Μαριότο παντρεύεται κρυφά τη Τζιανότσα αφού δωροδοκεί έναν ιερέα. Σε έναν καβγά, ο Μαριότο σκοτώνει έναν πλούσιο πολίτη οπότε εξορίζεται στην Αλεξάνδρεια. Ο πατέρας της Τζιανότσα την πιέζει να παντρευτεί έναν μνηστήρα που ο ίδιος θεωρεί επιτυχημένο. Με τη βοήθεια του ιερέα που την πάντρεψε, η Τζιανότσα παριστάνει την πεθαμένη με τη βοήθεια ενός φάρμακου, αφού στείλει μήνυμα στον σύζυγό της. Το μήνυμα δεν φτάνει ποτέ και ο Μαριότο έρχεται παράνομα στη Σιένα, όπου συλλαμβάνεται και εκτελείται, ενώ η Τζιανότσα πεθαίνει από τη θλίψη. 
Το 1530, ο Λουίτζι ντε Πόρτο δημοσιεύει τη δική του εκδοχή με τίτλο "Giulietta e Romeo" (Ιουλιέτα και Ρωμαίος). Η σκηνή διαδραματίζεται στη Βερόνα. Εκτός από τα ονόματα των δύο εραστών, αναφέρονται τα ονόματα του πατέρα Λορέντζου (Λαυρέντιος στο έργο του Σαίξπηρ), του Τεμπάλντο (Τυβάλδος), του Μαρκούτσιου (Μερκούτιος στο έργο του Σαίξπηρ) και του Κόμη-μνηστήρα της Ιουλιέτας. Οι δύο οικογένειες ονομάζονται Καπελέττι και Μοντέτσι. Ο Ρωμαίος γνωρίζει την Ιουλιέτα σε μια γιορτή και ερωτεύονται. Συναντιούνται κάθε νύχτα στο μπαλκόνι της Ιουλιέτας. Ο πατήρ Λορέντζο, φίλος του Ρωμαίου, τους παντρεύει προκειμένου να κατευνάσει η έχθρα μεταξύ των δύο οικογενειών. Όταν ο ξάδερφος της Ιουλιέτας, Τεμπάλντο, σκοτώνει τον φίλο του Ρωμαίου, Μαρκούτσιο, ο Ρωμαίος τον σκοτώνει κι εξορίζεται στη Μάντουα. Οι γονείς της Ιουλιέτας, πιστεύοντας πως η θλίψη της Ιουλιέτας είναι επιθυμία για γάμο, κανονίζουν τον γάμο της με τον Κόμη. Η Ιουλιέτα αρνείται και ο πατέρας της εξοργίζεται. Η Ιουλιέτα, με τη βοήθεια του Λορέντζου, παίρνει ένα φάρμακο κι όλοι νομίζουν ότι είναι πεθαμένη. Το μήνυμα του Λορέντζου δεν φτάνει ποτέ στον Ρωμαίο, που μαθαίνει ότι η Ιουλιέτα είναι νεκρή από έναν υπηρέτη. Πηγαίνει στο οικογενειακό μαυσωλείο και πίνει δηλητήριο πάνω από τον τάφο της Ιουλιέτας πριν ξυπνήσει. Η Ιουλιέτα ξυπνάει κι εκείνη τη στιγμή καταφθάνει ο πάτερ Λορέντζο, ο οποίος προσπαθεί να την πείσει να πάει σε μοναστήρι, αλλά εκείνη αυτοκτονεί κρατώντας την ανάσα της πάνω στο σώμα του Ρωμαίου. Οι δύο οικογένειες συμφιλιώνονται και διοργανώνουν μια μεγαλοπρεπή κηδεία. 

Μάκβεθ

Ο βασιλιάς Μάκβεθ της Σκωτίας ήταν ιστορικό πρόσωπο. Έγινε κόμης του Μορέυ, μιας σκωτσέζικης περιοχής, αφού σκότωσε (πιθανότατα) τον προκάτοχό του και παντρεύτηκε τη γυναίκα του. Το 1040, δολοφόνησε τον βασιλιά Ντάνκαν Α΄ κι έγινε ο ίδιος βασιλιάς. Βασίλεψε για 17 χρόνια μέχρι τη δολοφονία του το 1057 από τον διάδοχό του, Μάλκολμ Γ΄, που ήταν πρόγονος των επόμενων βασιλέων της Σκωτίας μέχρι τον 13ο αιώνα. 

Ο Σαίξπηρ βασίστηκε από το έργο του Raphael Holinshed, "Τα χρονικά του Holisend", που περιείχαν πολλά μυθικά στοιχεία. Ο Μάκβεθ ήταν ένας γενναίος στρατηγός του ηλικιωμένου βασιλιά Ντάνκαν. Μετά από παρότρυνση της φιλόδοξης γυναίκας του και των Τριών Νεράιδων (Τριών Μαγισσών στο έργο του Σαίξπηρ), δολοφονεί τον βασιλιά και τον διαδέχεται. Ωστόσο, έρχεται αντιμέτωπος με τον Πρίγκιπα Μάλκολμ, γιο του Ντάνκαν, και τον Μάντκαφ, του οποίου ο Μάκβεθ σκότωσε τη γυναίκα και τα παιδιά του.

Οθέλλος

Το έργο του "Οθέλλου" βασίστηκε σε μια ιστορία του Ιταλού συγγραφέα, Τζοβάνι Μπαττίστα (γνωστός και ως Σίνθιος). Ονομαζόταν "Un Capitano Moro" (Ο Μαύρος Άρχοντας). Κανένας χαρακτήρας στο έργο του Σίνθιου δεν έχει όνομα, εκτός από τη Δυσδαιμόνα, της οποίας το όνομα σημαίνει "άτυχη". Υπάρχουν οι χαρακτήρες του Μαυριτανού, του κακού σημαιοφόρου, της γυναίκας του και του υπασπιστή. Οι χαρακτήρες του Βραβάντιου και του Ροδρίγου, του πατέρα και του θαυμαστή της Δυσδαιμόνας αντίστοιχα, δημιουργήθηκαν από τον Σαίξπηρ.

Στο έργο του Σίνθιου, ο σημαιοφόρος (Ιάγος) είναι ερωτευμένος με την Δυσδαιμόνα κι εξοργίζεται όταν εκείνη τον απορρίπτει. Αποφασισμένος να εκδικηθεί, πείθει τον Μαυριτανό σύζυγό της (τον οποίο παντρεύτηκε ενάντια στη θέληση της οικογένειάς της) ότι τον απατάει. Εκείνος τον διατάζει να σκοτώσει τη Δυσδαιμόνα χτυπώντας την με ρόπαλο. Στη συνέχεια δραπετεύουν μαζί, αλλά ο σημαιοφόρος τον προδίδει και ο Μαυριτανός εκτελείται για τη δολοφονία της γυναίκας του. Ο σημαιοφόρος συμμετέχει και σε άλλα εγκλήματα μέχρι την εκτέλεσή του. Η γυναίκα του είναι η μόνη που απομένει για να διηγηθεί την ιστορία. 

Μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο έργα είναι το μήνυμα. Ενώ ο "Οθέλλος" είναι αντιρατσιστικό έργο, το έργο του Σίνθιου ήθελε να περάσει το μήνυμα: "Οι Ευρωπαίες να μην ξενοπαντρεύονται".   

Βασιλιάς Ληρ

                                              (Η Κορντέλια)

Το έργο "Βασιλιάς Ληρ" βασίστηκε στον μυθικό βασιλιά της Βρετανίας, Ληρ. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ληρ αποφάσισε να μοιράσει το βασίλειό του στις κόρες του, Γονερίλα (Γονερίλη κατά τον Σαίξπηρ), Ρεγάνη και Κορδέλια. Τις ρώτησε πόσο τον αγαπούν, αλλά η Κορδέλια, η αγαπημένη κόρη του πατέρα της, αρνήθηκε να τον κολακέψει. Εκείνος, εξοργισμένος, την αποκληρώνει και μοιράζει το βασίλειο στις δύο μεγαλύτερες κόρες του. Ο βασιλιάς Αγάνιππος τον Φράγκων δέχεται να την παντρευτεί, αν και ο πατέρας της αρνείται να δώσει προίκα.

Όταν ο Ληρ εκδιώχνεται από τις δύο μεγαλύτερες κόρες του και τους συζύγους τους, που κυβερνούν τη Βρετανία, στέλνει μήνυμα στην Κορδέλια να τον βοηθήσει. Εκείνη φτιάχνει έναν μεγάλο στρατό, τους νικάει και ο Ληρ ανεβαίνει στον θρόνο. Μετά τον θάνατο του πατέρα και του συζύγου της, η Κορδέλια έγινε βασίλισσα της Βρετανίας.

Η Κορδέλια κυβέρνησε ειρηνικά μέχρι που οι ανιψιοί της, Κουδενάγιος (γιος της Ρεγάνης) και Μαργάνος (γιος της Γονερίλας), επαναστάτησαν εναντίον της. Ακολούθησαν πολλές μάχες, στις οποίες συμμετείχε αυτοπροσώπως και η ίδια η Κορδέλια, ωστόσο τελικά αιχμαλωτίστηκε. Φυλακίστηκε και, μέσα στην απελπισία της, αυτοκτόνησε. 

Ο Κουδενάγιος και ο Μαργάνος μοιράστηκαν αρχικά το βασίλειο. Ωστόσο, επειδή ο Μαργάνος ήταν μεγαλύτερος, πίστευε ότι έπρεπε να έχει όλο το βασίλειο και όχι το μισό. Επαναστάτησε εναντίον του ξαδέρφου του, αλλά απέτυχε. Δραπέτευσε, αλλά εντοπίστηκε και δολοφονήθηκε από τον Κουδενάγιο, που έγινε βασιλιάς της Βρετανίας.

Πηγές

http://internetshakespeare.uvic.ca/doc/Ham_Sources/section/Saxo+Grammaticus%2C+Historia+Danica/

https://www.writework.com/essay/original-sources-romeo-and-juliet

wikipedia