Η ιστορία του Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Πώς έφτασε το δημοφιλές έθιμο στην Ελλάδα και οι προσπάθειες αντικατάστασής του.

Το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι αναμφισβήτητα το πιο δημοφιλές χριστουγεννιάτικο έθιμο παγκοσμίως. Σχεδόν σ' όλα τα σπίτια στην Ελλάδα υπάρχει χριστουγεννιάτικο δέντρο, είτε είναι μικρό, είτε μεγάλο. Δεν ξέρουν ωστόσο όλοι την προέλευση του έθιμου. 

Η "γέννηση" του χριστουγεννιάτικου δέντρου

Το στόλισμα αειθαλούς δέντρου αποτελούσε έθιμο των αρχαίων Αιγυπτίων, των Κινέζων και των Εβραίων. Μετά τον εκχριστιανισμό των Ευρωπαίων, η λατρεία των δέντρων επιβίωσε σε διάφορα έθιμα.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο των νεώτερων χρόνων προήλθε από τη Γερμανία. Σ’ ένα λαϊκό μεσαιωνικό δράμα για τον Αδάμ και την Εύα υπήρχε ένα έλατο διακοσμημένο με μήλα, το οποίο συμβόλιζε τον Κήπο της Εδέμ.

Οι Γερμανοί έστηναν δέντρο του Παραδείσου μέσα στα σπίτια τους στις 24 Δεκεμβρίου, θρησκευτική γιορτή του Αδάμ και της Εύας. Αρχικά κρεμούσαν πάνω του λεπτά μπισκότα (συμβόλιζαν την όστια, το χριστιανικό σύμβολο τής σωτηρίας), τα οποία αντικαταστάθηκαν αργότερα από μπισκότα σε διάφορα σχήματα. Στην διακόσμηση προσέθεταν συχνά και κεριά, τα οποία συμβόλιζαν τον Χριστό.

Στο ίδιο δωμάτιο υπήρχε κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και η πυραμίδα των Χριστουγέννων, μια τριγωνική ξύλινη κατασκευή με ράφια, πάνω στην οποία τοποθετούσαν χριστουγεννιάτικα ειδώλια, κλαδιά, κεριά και ένα αστέρι. Τον 16ο αιώνα είχε ήδη συντελεστεί η συγχώνευση της πυραμίδας των Χριστουγέννων και του δέντρου του Παραδείσου, από την οποία προήλθε το δέντρο των Χριστουγέννων. Μέχρι τον 20ο αιώνα, το έθιμο ήταν πολύ δημοφιλές και σε άλλες χώρες. 

Το έθιμο στην Ελλάδα

Πρόγονος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα ήταν το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος. Κάθε Χριστούγεννα έβαζαν ένα μεγάλο κούτσουρο από άγρια κερασιά, πεύκο ή ελιά στο τζάκι όπου θα έκαιγε για όλο το 12ήμερο των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Σύμφωνα με την παράδοση φέρνει καλοτυχία και κυρίως προστατεύει το σπίτι από τους καλικάντζαρους που μπαίνουν από τις καμινάδες και κλέβουν ή κάνουν ζημιές στο νοικοκυριό.

Το έθιμο του νεώτερου χριστουγεννιάτικου δέντρου εισήχθη στην Ελλάδα από τους Βαυαρούς, όταν τα Χριστούγεννα του 1834 στολίστηκε με δέντρο η κατοικία του Όθωνα στο Ναύπλιο και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια στο παλάτι των Αθηνών. Στις 24 Δεκεμβρίου 1843 στήθηκε για πρώτη φορά χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ελληνικό σπίτι και συγκεκριμένα στο αρχοντικό του Ναξιώτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου, γενικού Προξένου της Ρωσίας στην Αθήνα. 

Το έθιμο άργησε να εξαπλωθεί στην Ελλάδα, καθώς μόνο τη δεκαετία του '30 κάποια αστικά σπίτια στόλιζαν δέντρο. Μεταπολεμικά, το χριστουγεννιάτικο δέντρο διαδόθηκε στις πόλεις τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο, αντικαταστώντας το ελληνικό έθιμο του στολισμένου καραβιού. Μια προσπάθεια το '70 να αντικατασταθεί το χριστουγεννιάτικο δέντρο με το στολισμένο καράβι απέτυχε.

Αναμφίβολα  το Χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι από τα πιο όμορφα έθιμα και κάθε χρόνο μικρά ή μεγάλα, φυσικά ή τεχνητά στολίζουν μια γωνιά του σπιτιού μας και δίνουν χαρά σε μικρούς και μεγάλους.

Πηγές

https://www.sansimera.gr/articles/1033

http://fhmeslenepanteion.blogspot.gr/p/blog-page_8082.html